Verhaal over diskettes

Herinner jij je nog diskettes? Nee, toch?

Herken je überhaupt het opslagicoon in veel programma's zoals Word? Ja? Welnu, dat is een diskette die daarop afgebeeld staat.

Natuurlijk werden de diskette-iconen niet als objecten via een 3D-printer geprint; het waren daadwerkelijk bestaande producten uit die tijd. De diskette was een van de eerste opslagapparaten voor gegevens en revolutioneerde de computerwereld door ponskaarten overbodig te maken. Het werd ook wel een "floppy disk" genoemd.

Ik zal de geschiedenis van het diskettestation en de verspreiding van diskettes uitleggen.

8 inch (20,32 cm): Het begin

De eerste diskettestations verschenen al in 1967, maar ze waren alleen leesbaar en konden alleen microcodes in microcomputers laden; ze hadden destijds een initiële opslagcapaciteit van slechts 81 KB. Microcodes zijn firmware en besturingen voor de apparaten.

De diskettes hadden een formaat van 8 inch (ca. 20 cm), oftewel een diameter van 20 cm. Dat is behoorlijk groot. De ingenieur Alan Shugart heeft ze uitgevonden. Maar pas rond 1971 konden ze niet alleen gelezen, maar ook beschreven en geformatteerd worden.

Terug in 1971 waren computers zo groot als een bureau; de apparaten werden onder de tafel geplaatst, zodat er ruimte was voor je voeten. De diskettestations bevonden zich enigszins aan de achterkant van de tafel, waar de diskettes van bovenaf werden ingevoerd. Elk diskettestation woog 6 kilogram, en zoals gebruikelijk waren er vaak twee stations, aangezien de eerste computers zonder harde schijven werkten.

Het stroomverbruik was ook niet bepaald laag. Elke keer dat gegevens van of naar de 8-inch diskettes werden gelezen of geschreven, verbruikten ze 55 watt aan stroom.

Ze werden Type 1-diskettes genoemd en hadden een opslagcapaciteit van slechts 237,25 KB per 8-inch diskette. CP/M was het standaard besturingssysteem voor dergelijke microcomputers.

5,25 inch (13,34 cm): Intrede in de thuiscomputersector

Na verloop van tijd veranderde het formaat en werden de diskettes kleiner en handzamer, zodat ze in thuiscomputers pasten. In die tijd werden de eerste computers voor thuisgebruik geïntroduceerd, zoals de IBM AT-XT, en dienovereenkomstig werden de diskettes verkleind tot 5,25 inch (ca. 13 cm) zodat ze in de diskettestations van de thuiscomputer pasten.

De opslagcapaciteiten werden verhoogd, uiteindelijk tot 1,2 MB opslagruimte. Dat is genoeg voor 50 artikelen van elk 10.000 tekens, met een geschatte grootte van elk 20 KB. Afbeeldingsgegevens waren in die tijd zeer opslagintensief, en boekenauteurs zoals de sciencefictionauteur werkten met WordStar, een puur tekstverwerkingsprogramma zonder afbeeldingen of extra's.

Je kon alleen tekst bewerken, maar geen afbeeldingen invoegen. De teksten flikkerden op amberkleurige beeldschermen op de kleine monitoren van toen, zodat mensen comfortabel werkten met tekstverwerking, spreadsheets, of zelfs programmeren met hun thuiscomputers.

Ze waren echter vatbaarder voor vingerafdrukken op de magnetische laag, en de diskettes konden per ongeluk gekreukt raken, waardoor de gegevens verloren gingen.

3,5 inch (8,89 cm): "Moderne" diskettes

Nu hebben we de laatste ontwikkelingsfase, die alleen een magnetische lees- en schrijfkop op de diskettes zelf nodig heeft. De diskettes werden verder verkleind tot 3,5 inch (8,89 cm), ze kregen een plastic behuizing en beschermkapjes voor het lees-/schrijfgebied. Dit was nodig omdat veel mensen de magnetische laag aanraakten en deze daardoor onbruikbaar maakten. De magnetische laag van diskettes is erg gevoelig voor aanraking, omdat elke aanraking deze kon oxideren en permanente vingerafdrukken kon achterlaten.

Dankzij de plastic behuizing kunnen de diskettes niet langer gekreukt worden, waardoor de innovaties zorgen voor een hoge gegevensbeveiliging van de diskettes. De vereenvoudigde schrijfbeveiligingsinkepingen beschermen de gegevens tegen onbedoeld overschrijven, want wanneer de inkeping omhoog wordt getrokken, wordt de schrijfbeveiliging geactiveerd. Dan mogen de stations niets schrijven, alleen lezen.

Het is ruimtebesparend en handig, zodat het gemakkelijk kan worden opgeborgen in plastic doosjes voor diskettes, aangezien ze net iets meer dan 8 cm in diameter meten. Het werd het belangrijkste opslagmedium rond de jaren 90.

De stations werden ook kleiner en zijn ruimtebesparend ondergebracht in de computerkast, want halverwege de jaren 90 werden de 5,25-inch diskettes niet meer gebruikt. De vrijgekomen 5,25-inch stations werden gebruikt in plaats van cd-drives.

Opslagcapaciteit en gegevensbeveiliging

Diskettes bieden echter een lage opslagcapaciteit en hebben nauwelijks voldoende ruimte voor veel moderne toepassingen. Alleen tekstbestanden of broncode die puur uit tekst bestaat, passen volledig op de diskettes, maar ze zijn extreem duurzaam. Ik heb nog steeds diskettes, en de gegevens erop hebben meer dan 40 jaar overleefd.

Het veroudert echter ook en de sectoren worden langzaam onbruikbaar, omdat het magnetisme wordt beïnvloed door externe factoren zoals het aardmagnetisme en zendmasten voor mobiele telefoons. Het magnetisme op diskettes verdwijnt langzaam door deze invloeden. Dit is ook te zien bij VHS-banden, waar na vele decennia het beeld en geluid vervormd raken.

Vaak kun je de gegevens redden door speciale diskettekopieerprogramma's te gebruiken die herhaaldelijk of oneindig kunnen proberen te lezen bij leesfouten. Onder Linux heet het bijvoorbeeld ddrescue, of met diskettekopieerprogramma's op de retrocomputer. Met meerdere leesbeurten konden de gegevens op oude diskettes nog steeds in orde zijn en zo veilig naar de image worden overgezet. Met een beetje pech blijven ze onbruikbaar of verschijnen ze zelfs als "ongeformatteerd".

Ik heb mijn herinneringen van 20-30 jaar geleden kunnen redden, toen ik met oude computers werkte en talloze tekstbestanden, BASIC-programma's en broncodes schreef.

Oude harde schijven

Het is vergelijkbaar voor oude harde schijven, maar die gaan veel langer mee omdat de opslaglaag dik genoeg is om de gegevens veilig te bewaren. In tegenstelling tot de moderne harde schijven van nu, hebben ze nog steeds de magnetische coating zoals diskettes, dus hebben ze ook een vergelijkbaar lage opslagcapaciteit als diskettes.

Omdat de allereerste harde schijven werken met MFM-modulatie, die op dezelfde manier werd gebruikt voor diskettes voordat men probeerde de opslagcapaciteit aanzienlijk te vergroten met verbeterde frequentiemodulaties en andere magnetische coatings.

Mijn 30 MB harde schijf van 40 jaar geleden werkt vandaag de dag nog steeds perfect en draait als op de eerste dag. Maar hij is luid, dat is helaas zo met de oude apparaten. Veel retrocomputers zijn uitgerust met harde schijf-emulators of diskette-emulators, zodat ze met SD-geheugenkaarten werken, het geluid verdwenen is en de retrocomputers stil blijven.

Halverwege de jaren 90 waren harde schijven van ongeveer 500 megabyte en pc-games op cd-roms de norm. Ja, je leest het goed, in megabytes, niet in gigabytes of terabytes. Games hadden vaak vooraf gerenderde 3D-scènes als videobestanden op cd-roms, aangezien 3D-grafische versnellers zoals 3dfx en Nvidia pas tegen het einde van de jaren 90 zeer bekend werden.

Jaren 2000: Het einde van een tijdperk

Rond de millenniumwisseling in 2000 verspreidden USB-sticks zich snel en begonnen ze langzaam de steeds ouderwetser wordende diskettes te verdringen. De productie van diskettes werd geleidelijk stopgezet. De laatste grote fabrikanten, zoals Sony, stopten in 2010 met de productie van diskettes. Diskettes worden echter nog steeds gebruikt in nichegebieden zoals de luchtvaart en in oudere machinebesturingen.

Maar USB-sticks hebben niet dezelfde gegevensbeveiliging als diskettes, omdat ze kapot kunnen gaan als je te veel gegevens naar de USB-stick schrijft of als ze worden verwijderd, waardoor de gegevens plotseling onleesbaar en daardoor onbruikbaar worden. Daarom moet je altijd op "veilig verwijderen" klikken voordat je ze eruit trekt.

Dat is niet het geval met diskettes; ze worden als zeer robuust en duurzaam beschouwd. Zelfs in nichegebieden zoals de luchtvaart, machinebesturing en het leger worden ze nog steeds gebruikt in bepaalde toepassingen. Je moet de diskettes alleen niet verwijderen terwijl het station gegevens leest of schrijft.

Japan en diskettes

In Japan moesten diskettes bij aanvragen worden gevoegd, maar de verplichting werd in 2024 afgeschaft. Tot voor kort waren er naar verluidt zo'n 1.900 officiële procedures waarbij bedrijven aanvullende gegevens moesten indienen, hetzij via diskette, hetzij via cd-rom.

Het tegenovergestelde was waarschijnlijk ook niet ongebruikelijk. Een bank in het Meguro-district van Tokio zou bijvoorbeeld de districtsadministratie een maandelijkse vergoeding van €380 hebben aangerekend, omdat de autoriteit nog steeds hardnekkig gegevens over loonbetalingen per koerier en diskette aanleverde.

De reden voor dit voortdurende gebruik ligt in een combinatie van culturele en bureaucratische factoren. Ze worden als betrouwbaar beschouwd en bieden bescherming tegen hackeraanvallen omdat ze geïsoleerd van netwerken worden gebruikt. Het is een offline medium dat het aantrekkelijk maakte voor gevoelige gegevens; dat wil zeggen, de diskettes waren nooit actief, maar moesten in het station worden gestoken om ze te lezen.

In Japan heerst respect voor tradities, want de uitdrukking "never touch a running system" is daar over het algemeen van toepassing. Dus de mentaliteit van "if it ain't broke, don't fix it". Het onderhoud van diskettes werd op de lange termijn steeds duurder, aangezien de productie van diskettestations en reserveonderdelen al lang was stopgezet.

"Oorlog tegen diskettes gewonnen! Diskettes behoren eindelijk tot het verleden," kondigt Japan verheugd aan.

Conclusie

Sinds ongeveer drie jaar zoekt het Microsoft Windows 11 besturingssysteem niet langer eerst op schijf A naar een nieuwe driver, wat traditioneel gereserveerd was voor diskettestations, maar kijkt het direct op schijf C.

Daarom waren de schijfletters A en B gereserveerd voor diskettestations en begin je met C voor de harde schijven, niet met A.

Diskettes zijn ouderwets, maar afgezien van de lage gegevenscapaciteit worden ze als robuust beschouwd. Voor de retrofanaten voelt het zo geweldig om de diskettes in hun handen te houden en ze in de stations te schuiven.

Als je een pakje diskettes in handen wilt hebben, kun je ze hier bestellen.