Ιστορία για δισκέτες
Θυμάστε τις δισκέτες; Όχι, έτσι;
Αναγνωρίζετε καν το εικονίδιο αποθήκευσης σε πολλά προγράμματα όπως το Word; Ναι; Λοιπόν, αυτό που απεικονίζεται εκεί είναι μια δισκέτα.
Φυσικά, το εικονίδιο της δισκέτας δεν εκτυπώνεται ως αντικείμενο μέσω 3D εκτυπωτή· ήταν πραγματικά προϊόντα από τότε. Η δισκέτα ήταν μία από τις πρώτες συσκευές αποθήκευσης δεδομένων και έφερε επανάσταση στον κόσμο των υπολογιστών, καθιστώντας τις διάτρητες κάρτες παρωχημένες. Ονομαζόταν επίσης «εύκαμπτος δίσκος» (floppy disk).
Θα εξηγήσω την ιστορία της μονάδας δισκέτας και πώς κυκλοφορούσαν οι δισκέτες.
8 ίντσες (20,32 εκ.): Οι Απαρχές
Οι πρώτες μονάδες δισκέτας εμφανίστηκαν ήδη από το 1967, αλλά ήταν μόνο αναγνώσιμες και μπορούσαν να φορτώσουν μόνο μικροκώδικες σε μικροϋπολογιστές· είχαν αρχική χωρητικότητα αποθήκευσης μόλις 81 KB τότε. Οι μικροκώδικες είναι firmware και έλεγχοι για τις συσκευές.
Οι δισκέτες είχαν μέγεθος 8 ίντσες (περίπου 20 εκ.), δηλαδή διάμετρο 20 εκ. Είναι αρκετά μεγάλο. Ο μηχανικός Alan Shugart τις εφηύρε. Αλλά μόλις γύρω στο 1971 μπορούσαν όχι μόνο να διαβαστούν, αλλά και να εγγραφούν και να μορφοποιηθούν.
Πίσω στο 1971, οι υπολογιστές είχαν το μέγεθος ενός γραφείου· οι συσκευές τοποθετούνταν κάτω από το τραπέζι, αφήνοντας χώρο για τα πόδια σας. Οι μονάδες δισκέτας βρίσκονταν κάπως στο πίσω μέρος του τραπεζιού, όπου οι δίσκοι εισάγονταν από πάνω. Κάθε μονάδα δισκέτας ζύγιζε 6 κιλά, και ως συνήθως, υπήρχαν συχνά δύο μονάδες, καθώς οι πρώτοι υπολογιστές λειτουργούσαν χωρίς σκληρούς δίσκους.
Η κατανάλωση ενέργειας επίσης δεν ήταν καθόλου χαμηλή. Κάθε φορά που διαβάζονταν ή γράφονταν δεδομένα στις δισκέτες 8 ιντσών, τραβούσαν 55 βατ ενέργειας.
Ονομάζονταν δίσκοι Τύπου 1 και είχαν χωρητικότητα αποθήκευσης μόλις 237,25 KB ανά δίσκο 8 ιντσών. Το CP/M ήταν το τυπικό λειτουργικό σύστημα για τέτοιους μικροϋπολογιστές.
5,25 ίντσες (13,34 εκ.): Είσοδος στον Τομέα των Οικιακών Υπολογιστών
Με την πάροδο του χρόνου, το μέγεθος άλλαξε και οι δισκέτες έγιναν μικρότερες και πιο εύχρηστες, ώστε να χωρούν στους οικιακούς υπολογιστές. Εκείνη την εποχή, παρουσιάστηκε ο πρώτος υπολογιστής για οικιακή χρήση, όπως ο IBM AT-XT, και αναλόγως, οι δισκέτες μειώθηκαν σε 5,25 ίντσες (περίπου 13 εκ.) ώστε να χωρούν στις μονάδες δισκέτας του οικιακού υπολογιστή.
Οι χωρητικότητες αποθήκευσης αυξήθηκαν, φτάνοντας τελικά τα 1,2 MB χωρητικότητας. Αυτό ήταν αρκετό για 50 άρθρα με 10.000 χαρακτήρες το καθένα, και κατά προσέγγιση μέγεθος 20 KB το καθένα. Τα δεδομένα εικόνας ήταν πολύ απαιτητικά σε χώρο αποθήκευσης τότε, και συγγραφείς βιβλίων όπως ο συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας δούλευαν με το WordStar, το οποίο ήταν ένα καθαρά εφαρμογικό πρόγραμμα επεξεργασίας κειμένου χωρίς εικόνες ή επιπλέον χαρακτηριστικά.
Μπορούσες να επεξεργαστείς μόνο κείμενο, αλλά όχι να εισάγεις εικόνες. Τα κείμενα τρεμόπαιζαν σε κεχριμπαρένιες οθόνες στα μικρά μόνιτορ τότε, έτσι οι άνθρωποι δούλευαν άνετα με την επεξεργασία κειμένου, τα υπολογιστικά φύλλα ή ακόμα και τον προγραμματισμό με τους οικιακούς υπολογιστές τους.
Ωστόσο, ήταν πιο ευαίσθητες σε δακτυλικά αποτυπώματα στο μαγνητικό στρώμα, και οι δίσκοι μπορούσαν κατά λάθος να τσαλακωθούν, καταστρέφοντας τα δεδομένα.
3,5 ίντσες (8,89 εκ.): «Σύγχρονες» Δισκέτες
Τώρα έχουμε το τελευταίο στάδιο ανάπτυξης, το οποίο χρειάζεται μόνο μια μαγνητική κεφαλή ανάγνωσης και εγγραφής στους ίδιους τους δίσκους. Οι δισκέτες μειώθηκαν περαιτέρω στις 3,5 ίντσες (8,89 εκ.), έλαβαν πλαστική θήκη και προστατευτικά καλύμματα για την περιοχή της κεφαλής ανάγνωσης. Αυτό ήταν απαραίτητο επειδή πολλοί άνθρωποι άγγιζαν το μαγνητικό στρώμα και το καθιστούσαν ως αποτέλεσμα άχρηστο. Το μαγνητικό στρώμα των δισκετών είναι πολύ ευαίσθητο στην αφή, γιατί κάθε άγγιγμα μπορούσε να το οξειδώσει και να αφήσει μόνιμα δακτυλικά αποτυπώματα.
Χάρη στην πλαστική θήκη, οι δισκέτες δεν μπορούν πλέον να τσαλακωθούν, έτσι οι καινοτομίες εξασφαλίζουν υψηλή ασφάλεια δεδομένων για τους δίσκους. Οι απλοποιημένες εγκοπές προστασίας εγγραφής προστατεύουν τα δεδομένα από τυχαία επανεγγραφή, γιατί όταν η εγκοπή τραβιέται προς τα πάνω, ενεργοποιείται η προστασία εγγραφής. Τότε οι μονάδες δεν επιτρέπεται να γράφουν τίποτα, μόνο να διαβάζουν.
Είναι οικονομικό σε χώρο και εύχρηστο, έτσι μπορεί εύκολα να αποθηκευτεί σε πλαστικά κουτιά για δισκέτες, καθώς έχουν διάμετρο μόλις πάνω από 8 εκ. Έγινε το κύριο μέσο αποθήκευσης γύρω στη δεκαετία του 1990.
Οι μονάδες έγιναν επίσης μικρότερες και στεγάζονται με τρόπο που εξοικονομεί χώρο στη θήκη του υπολογιστή, γιατί μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1990, οι δισκέτες 5,25 ιντσών δεν χρησιμοποιούνταν πλέον. Οι μονάδες 5,25 ιντσών που απελευθερώθηκαν χρησιμοποιήθηκαν στη θέση μονάδων CD.
Χωρητικότητα Αποθήκευσης και Ασφάλεια Δεδομένων
Ωστόσο, οι δισκέτες προσφέρουν χαμηλή χωρητικότητα αποθήκευσης και μόλις που έχουν αρκετό χώρο για πολλά σύγχρονα πράγματα. Μόνο αρχεία κειμένου ή πηγαίος κώδικας μόνο κειμένου μπορούσαν να χωρέσουν πλήρως στις δισκέτες, αλλά είναι εξαιρετικά ανθεκτικές. Έχω ακόμα δισκέτες, και τα δεδομένα σε αυτές έχουν επιβιώσει για περισσότερα από 40 χρόνια.
Ωστόσο, γηράσκει επίσης και οι τομείς σιγά-σιγά γίνονται άχρηστοι, επειδή ο μαγνητισμός επηρεάζεται από εξωτερικές επιδράσεις όπως ο μαγνητισμός της Γης και οι κεραίες κινητής τηλεφωνίας. Ο μαγνητισμός στις δισκέτες εξαφανίζεται σιγά-σιγά λόγω αυτών των επιδράσεων. Αυτό μπορεί να παρατηρηθεί και με τις κασέτες VHS, όπου μετά από πολλές δεκαετίες η εικόνα και ο ήχος παραμορφώνονται.
Συχνά μπορείτε να σώσετε τα δεδομένα χρησιμοποιώντας ειδικά προγράμματα αντιγραφής δισκετών που μπορούν να επαναλάβουν πολλαπλές φορές ή επ' αόριστον όταν εμφανίζονται σφάλματα ανάγνωσης. Στο Linux ονομάζεται π.χ. ddrescue ή με προγράμματα αντιγραφής δισκετών στον ρετρό υπολογιστή. Με πολλαπλές αναγνώσεις, τα δεδομένα στις παλιές δισκέτες θα μπορούσαν ακόμα να είναι εντάξει και έτσι να μεταφερθούν με ασφάλεια στην εικόνα δίσκου. Με λίγη κακοτυχία, παραμένουν άχρηστες ή ακόμα και εμφανίζονται ως «αδιαμόρφωτες».
Κατάφερα να σώσω τις αναμνήσεις μου από 20–30 χρόνια πριν, όταν δούλευα με παλιούς υπολογιστές και έγραφα αμέτρητα αρχεία κειμένου, προγράμματα BASIC και πηγαίους κώδικες.
Παλιοί Σκληροί Δίσκοι
Κάτι παρόμοιο ισχύει και για τους αρχαίους σκληρούς δίσκους, αλλά διαρκούν πολύ περισσότερο επειδή το στρώμα αποθήκευσης είναι αρκετά παχύ για να κρατήσει τα δεδομένα ασφαλή. Σε αντίθεση με τους σύγχρονους σκληρούς δίσκους του σήμερα, εξακολουθούν να έχουν τη μαγνητική επίστρωση όπως οι δισκέτες, οπότε έχουν και αυτοί παρόμοια χαμηλή χωρητικότητα αποθήκευσης με τις δισκέτες.
Διότι οι πρώτοι σκληροί δίσκοι λειτουργούν με διαμόρφωση MFM, η οποία χρησιμοποιήθηκε με τον ίδιο τρόπο και για τις δισκέτες, πριν επιχειρηθεί η σημαντική αύξηση της χωρητικότητας αποθήκευσης με βελτιωμένες διαμορφώσεις συχνότητας και άλλες μαγνητικές επιστρώσεις.
Ο σκληρός δίσκος μου των 30 MB από 40 χρόνια πριν λειτουργεί ακόμα άψογα σήμερα και τρέχει σαν την πρώτη μέρα. Αλλά είναι θορυβώδης, αυτό είναι δυστυχώς το πρόβλημα με τις παλιές συσκευές. Πολλοί ρετρό υπολογιστές είναι εξοπλισμένοι με εξομοιωτές σκληρών δίσκων ή εξομοιωτές δισκετών, έτσι ώστε να λειτουργούν με κάρτες μνήμης SD, ο θόρυβος εξαφανίζεται και οι ρετρό υπολογιστές παραμένουν ήσυχοι.
Περίπου στα μέσα της δεκαετίας του 1990, σκληροί δίσκοι περίπου 500 megabyte και παιχνίδια υπολογιστή σε CD-ROM ήταν ο κανόνας. Ναι, καλά διαβάσατε, σε megabyte, όχι σε gigabyte ή terabyte. Τα παιχνίδια συχνά είχαν προσχηματισμένες 3D σκηνές ως αρχεία βίντεο σε CD-ROM, καθώς οι επιταχυντές 3D γραφικών όπως η 3dfx και η Nvidia έγιναν πολύ γνωστοί μόνο γύρω στα τέλη της δεκαετίας του 1990.
Δεκαετία 2000: Το Τέλος μιας Εποχής
Γύρω στην αλλαγή της χιλιετίας το 2000, τα USB memory sticks (φλασάκια) διαδόθηκαν ταχύτατα και σιγά-σιγά άρχισαν να εκτοπίζουν τις ολοένα και πιο παλιομοδίτικες δισκέτες. Η παραγωγή δισκετών διακόπηκε σταδιακά. Οι τελευταίοι μεγάλοι κατασκευαστές, όπως η Sony, σταμάτησαν την παραγωγή δισκετών το 2010. Ωστόσο, οι δισκέτες εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται σε εξειδικευμένους τομείς όπως η αεροπορία και σε παλαιότερους ελέγχους μηχανών.
Αλλά τα USB sticks δεν έχουν την ίδια ασφάλεια δεδομένων με τις δισκέτες, επειδή μπορούν να χαλάσουν αν γράψετε υπερβολικά πολλά δεδομένα στο USB stick ή αν αποσυνδεθούν απότομα και τα δεδομένα ξαφνικά γίνουν μη αναγνώσιμα και επομένως άχρηστα. Γι' αυτό πρέπει πάντα να κάνετε κλικ στην «ασφαλή κατάργηση» πριν τις αφαιρέσετε.
Αυτό δεν ισχύει για τις δισκέτες· θεωρούνται πολύ στιβαρές και ανθεκτικές. Ακόμα και σε εξειδικευμένους τομείς όπως η αεροπορία, ο έλεγχος μηχανών και ο στρατός, εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται σε ορισμένες εφαρμογές. Δεν πρέπει απλώς να αφαιρείτε τις δισκέτες ενώ η μονάδα διαβάζει ή γράφει σε αυτές.
Ιαπωνία και Δισκέτες
Στην Ιαπωνία, οι δισκέτες έπρεπε να επισυνάπτονται με αιτήσεις, αλλά η υποχρέωση καταργήθηκε το 2024. Μέχρι πρόσφατα, υπήρχαν αναφορικά περίπου 1.900 επίσημες διαδικασίες στις οποίες οι εταιρείες έπρεπε να υποβάλλουν συμπληρωματικά δεδομένα είτε μέσω δισκέτας είτε CD-ROM.
Η αντίθετη περίπτωση πιθανότατα δεν ήταν επίσης ασυνήθιστη. Για παράδειγμα, μια τράπεζα στην περιοχή Meguro του Τόκιο λέγεται ότι χρέωνε τη διοίκηση της περιοχής μηνιαίο τέλος 380 € επειδή η αρχή εξακολουθούσε να παραδίδει επίμονα δεδομένα για μισθοδοσίες με κούριερ και δισκέτα.
Ο λόγος για αυτή τη συνεχιζόμενη χρήση έγκειται σε έναν συνδυασμό πολιτιστικών και γραφειοκρατικών παραγόντων. Θεωρούνται αξιόπιστες και προσφέρουν προστασία από επιθέσεις χάκερ επειδή χρησιμοποιούνται απομονωμένες από δίκτυα. Είναι ένα offline μέσο που τις καθιστούσε ελκυστικές για ευαίσθητα δεδομένα, δηλαδή, οι δισκέτες δεν ήταν ποτέ ενεργές, αλλά έπρεπε να εισαχθούν στη μονάδα για να διαβαστούν.
Στην Ιαπωνία, υπάρχει σεβασμός για τις παραδόσεις, επειδή η ρήση «ποτέ μην αγγίζεις ένα σύστημα που λειτουργεί» ισχύει γενικά εκεί. Άρα η νοοτροπία του «αν δεν έχει χαλάσει, μην το φτιάξεις». Η συντήρηση των δισκετών έγινε μακροπρόθεσμα όλο και πιο δαπανηρή, καθώς η παραγωγή μονάδων δισκέτας και ανταλλακτικών είχε προ πολλού διακοπεί.
«Ο πόλεμος ενάντια στις δισκέτες κερδήθηκε! Οι δισκέτες ανήκουν επιτέλους στο παρελθόν», ανακοινώνει με ικανοποίηση η Ιαπωνία.
Συμπέρασμα
Εδώ και περίπου τρία χρόνια, το λειτουργικό σύστημα Microsoft Windows 11 δεν αναζητά πλέον πρώτα στη μονάδα δίσκου Α έναν νέο driver, η οποία παραδοσιακά ήταν δεσμευμένη για μονάδες δισκέτας, αλλά κοιτάζει αμέσως στη μονάδα δίσκου C.
Επομένως, τα γράμματα μονάδας Α και Β ήταν δεσμευμένα για μονάδες δισκέτας και ξεκινάτε με το C για τους σκληρούς δίσκους, όχι με το Α.
Οι δισκέτες είναι παλιομοδίτικες, αλλά πέρα από τη χαμηλή χωρητικότητα δεδομένων, θεωρούνται στιβαρές. Για τους λάτρεις του ρετρό, είναι τόσο υπέροχο το συναίσθημα να κρατάνε τις δισκέτες στα χέρια τους και να τις εισάγουν στις μονάδες.
Αν θέλετε να κρατήσετε ένα πακέτο δισκετών στα χέρια σας, μπορείτε να τις παραγγείλετε εδώ.